Tức nước vỡ bờ là đoạn trích nằm trong tắc phẩm Tắt đèn của nhà văn Ngô Tất Tố. Mời bạn tham khảo ngay bài viết của Dinhnghia.com.vn để được hướng dẫn bạn soạn bài Tức nước vỡ bờ, từ đó giúp bạn hiểu rõ hơn về cuộc đời gian khổ của nhân vật chị Dậu và bài học sâu sắc mà tác phẩm muốn truyền tải nhé!
Nội dung bài viết
Giới thiệu tác giả Ngô Tất Tố, tác phẩm Tắt đèn và trích đoạn Tức nước vỡ bờ
Đôi nét về tác giả Ngô Tất Tố
Ngô Tất Tố (1893 – 1954) được sinh ra ở huyện Lộc Hà, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh (giờ thuộc Đông Anh, Hà Nội) và là người có gốc rễ từ gia đình nông dân Nho học.
Ông được biết đến là một học giả và có nhiều đóng góp trong lĩnh vực triết học và văn học cổ. Ngoài ra, ông còn là một nhà báo có những bài viết hướng về chủ nghĩa dân chủ và đầy tinh thần chiến đấu và một nhà văn hiện thực chuyên sáng tác chủ yếu về đề tài nông thôn trong thời kỳ trước cách mạng.
Sau cách mạng, ông tiếp tục công tác tuyên truyền văn học để hỗ trợ cuộc kháng chiến chống Pháp. Ngô Tất Tố được vinh dự nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh cho Văn học và Nghệ thuật năm 1996.
Ngô Tất Tố đã sáng tác nhiều tác phẩm như: “Tắt đèn” (tiểu thuyết, 1939), “Lều chõng” (phóng sự tiểu thuyết, 1940), “Tập án cái đình” (phóng sự, 1939), “Việc làng” (phóng sự, 1940), “Trời hửng” (dịch, truyện ngắn, 1946), “Đóng góp” (kịch, 1956)…
Giới thiệu tác phẩm Tắt đèn
“Tắt đèn” là tác phẩm tiểu thuyết nổi tiếng của nhà văn Ngô Tất Tố, xuất bản năm 1937. Tác phẩm được chia thành hai phần “Tắt đèn” và “Sáng đèn”.
“Tắt đèn” miêu tả cuộc đời đầy gian nan của Sở Đoàn và những người dân nông thôn, qua đó Ngô Tất Tố đã lên án sự bóc lột của tư bản Pháp và tầng lớp phong kiến bản địa. Các nhân vật trong tác phẩm đều gặp phải những bi kịch cuộc đời: Sở Đoàn – một nông dân chăm chỉ và trung hậu nhưng cuối cùng phải chịu đựng cảnh nghèo khổ, chị Dậu – người vợ siêng năng nhưng bị ép phải bán con mình, bà Mão – một người mẹ yếu đuối, và Tiểu Phong – một đứa trẻ chịu đựng nỗi đau mất mẹ.
Ngô Tất Tố thông qua cuốn tiểu thuyết này đã lên án những bất công của xã hội và đặt ra những vấn đề về nhân quyền, công bằng xã hội, đồng thời bày tỏ niềm tin vào một tương lai tốt đẹp hơn cho người nông dân.
Giới thiệu trích đoạn Tức nước vỡ bờ
“Trích đoạn Tức nước vỡ bờ” là một phần nổi bật trong tác phẩm “Tắt đèn” của nhà văn Ngô Tất Tố, một trong những tiểu thuyết nổi tiếng nhất của văn học Việt Nam thế kỷ XX.
Đoạn trích này được lấy từ chương XVIII, mô tả khoảnh khắc cuối cùng của sự chịu đựng của chị Dậu – nhân vật chính trong tiểu thuyết, khi chị đối mặt với sự bất công và bóc lột từ những kẻ quyền lực.
Ở phần này, chị Dậu đang phải chịu gánh nặng của cuộc sống nghèo khó và sự áp bức từ chế độ thuế nặng nề. Trong tình huống khó khăn, chị đã cố gắng tìm mọi cách để bảo vệ chồng mình. Khi những kẻ cường hào đến nhà để thu thuế, chị đã quyết định đứng lên và chống lại họ, dù biết rằng việc đó có thể đem lại hậu quả nặng nề.
Đoạn trích “Tức nước vỡ bờ” khắc họa một hình ảnh bi tráng về người nông dân Việt Nam trong thời kỳ đen tối, đồng thời cũng tượng trưng cho sự kiên trì và lòng dũng cảm của họ trong cuộc chiến chống lại bất công. Nó là một minh chứng cho sức mạnh phi thường của lòng dũng cảm và ý chí con người.
Tóm tắt trích đoạn Tức nước vỡ bờ
Gia đình chị Dậu là một trong một gia đình đứng trong số những người nghèo khốn nhất, đã phải tìm mọi cách vay mượn để đóng góp suất thuế cho chồng. Anh Dậu, dù đang trong tình trạng sức khỏe kém, bị lính đánh và trói rồi đưa ra ngoài. Chị Dậu, trong nỗi đau đớn tột cùng, đã phải bán con gái lớn là Tí, 7 tuổi cho lão Nghị Quế ở thôn Đoài để lấy tiền đóng thuế.
Đêm đó, anh Dậu được người ta cõng về nhà. Các hàng xóm đã đến giúp đỡ, một bà lão mang một bát gạo tới để chị Dậu nấu cháo. Khi món cháo vừa nấu xong, chị Dậu đưa cho chồng. Nhưng ngay lúc này, cai lệ và người nhà của lí trưởng đã đến để đòi tiền suất thuế của người em chồng đã qua đời. Chị Dậu đã cố gắng van xin để được trả thuế sau, nhưng không thành. Khi họ định đánh anh Dậu, chị Dậu đã vùng lên và đấu tranh lại.
Soạn bài Tức nước vỡ bờ trong chương trình Ngữ văn lớp 8
Bố cục trích đoạn khi soạn bài Tức nước vỡ bờ
Bố cục đoạn trích “Tức nước vỡ bờ”:
- Phần 1: Bắt đầu từ đầu cho đến “chồng chị ăn có ngon miệng hay không”. Mô tả cảnh chị Dậu chăm sóc cho chồng mình đang ốm.
- Phần 2: Phần còn lại. Mô tả cảnh người nhà lí trưởng đến yêu cầu nộp sưu và sự phản đối từ chị Dậu.
Phân tích nhân vật chị Dậu
Về số phận
Chị Dậu, người nông dân nghèo khổ, đối mặt với hoàn cảnh đáng thương. Chị phải bán hết tất cả từ gánh khoai, con chó và cả con gái út là cái Tý cho ông Nghị Quế để trả sưu thuế cho chồng. Thậm chí anh ruột của chị, chú Hợi, đã mất từ năm trước nhưng vẫn không tránh khỏi việc nộp sưu.
Anh Dậu, chồng chị, đang ốm đau nặng nề, bị nhóm cường hào trói và dẫn đi như một xác chết. Mọi trách nhiệm và gánh nặng đều đè lên đôi vai mỏi mệt của chị Dậu. Sức nặng của sưu thuế đã đẩy người nông dân vào cuộc sống đầy khốn khổ. Chị Dậu, cũng như những người nông dân khác, là nạn nhân của xã hội bóc lột và áp bức.
Về phẩm chất
Chị Dậu là một người vợ, người mẹ đầy tình tảo tần, đã cố gắng hết mình để cứu chồng trong tình hình khốn khổ. Chị Dậu cũng dũng cảm đối đầu với những kẻ cường hào để bảo vệ chồng. Chị Dậu là một người phụ nữ kiên cường, biết khi cần phải mềm mỏng và khi cần phải mạnh mẽ.
Khi nhóm cường hào tới, chị đã thấp mình xin xỏ, nhưng khi họ cố gắng trói chồng chị, chị đã tỏ ra quyết liệt phản kháng. Chị Dậu đã tự giải thoát cho mình khi bị đẩy vào tình huống tuyệt vọng, thể hiện sự mạnh mẽ và quyết đoán của mình.
Phân tích diễn biến tâm trạng của chị Dậu trong đoạn trích
Giai đoạn đầu: Nhẫn nại, chịu đựng, chỉ trao đổi bằng lời lẽ:
- Chị Dậu xưng hô với cai lệ là “ông”, xưng mình là “cháu”. Cách nói chuyện của chị biểu lộ sự nhượng nhịn, kêu gọi lòng từ bi của cai lệ với lý do chồng chị đang ốm, không thể chịu đựng sự bạo hành.
- Hành động của chị: run rẩy, chạy đến đỡ tay cai lệ, …
Giai đoạn sau: Không còn kiên nhẫn, chị Dậu quyết tâm đứng lên chống lại:
- Chị Dậu thay đổi cách xưng hô từ “ông – tôi” thành “mày – bà”. Những lời nói của chị ngày càng quả cảm và đầy thách thức.
- Hành động của chị ngày càng mạnh mẽ và quả quyết: “chị túm cổ cai lệ, đẩy ra cửa…”.
Việc mô tả sự thay đổi tâm trạng của chị Dậu đã được thực hiện một cách tinh tế và chân thực, qua từng hoàn cảnh cụ thể. Chính những hoàn cảnh ấy đã tác động và hình thành nên tâm trạng của nhân vật.
Đánh giá:
- Chị Dậu là một người phụ nữ yêu chồng, thương con hết mực.
- Chị cũng là một người phụ nữ thông minh, biết ứng xử linh hoạt.
- Tuy nhiên, khi tình thế bắt buộc, chị Dậu đã thể hiện sự dũng cảm, mạnh mẽ và quyết tâm đấu tranh chống lại những kẻ ác độc.
Nhận xét về tên cai lệ và nghệ thuật miêu tả nhân vật này của nhà văn
Phân tích nhân vật cai lệ:
- Cai lệ là người chỉ huy một đội lính lệ.
- Cai lệ ở làng Đông Xá chức vụ quản lý nhóm lính thuộc hạng huyện đường, có nhiệm vụ chính là đòi sưu thuế.
- Hành động của cai lệ: cầm roi thước lớn, định đánh anh Dậu; mắng chửi, dọa dẫm bằng lời lẽ thiếu lịch sự; hành hạ chị Dậu,… Hình ảnh này tạo ra một con người vô lương tâm, hống hách và độc ác.
Đánh giá: Cách mô tả chân thực thông qua các hành động, lời nói của nhân vật.
Ý nghĩa nhan đề “Tức nước vỡ bờ”
Tên gọi “Tức nước vỡ bờ” đầu tiên mang ý nghĩa miêu tả hiện thực. Khi lượng nước trên các con sông, suối… tăng lên quá mức, nước sẽ tràn ra khỏi bờ, tạo ra hiện tượng vỡ đê, vỡ bờ.
Hình ảnh này cũng chứa đựng một ý nghĩa biểu cảm: Sức chịu đựng của con người, mặc dù có thể rất kiên nhẫn và bền bỉ, nhưng cuối cùng cũng có giới hạn. Khi giới hạn đó bị vượt qua, con người sẵn sàng đứng lên chống lại. Khi áp dụng vào nội dung văn bản này, tên gọi mang ý nghĩa là “nơi nào có áp bức, nơi đó có cuộc đấu tranh”.
Nhận xét: Cách hiểu này hoàn toàn phù hợp, bởi vì nó đã thể hiện đúng nội dung và ý nghĩa của đoạn trích.
Nghệ thuật xây dựng tình huống truyện và khắc họa nhân vật
Đoạn trích “Tức nước vỡ bờ” đã thể hiện rõ nghệ thuật xây dựng tình huống truyện và khắc họa nhân vật:
Nghệ thuật xây dựng tình huống truyện trong Tức nước vỡ bờ
Xây dựng tình huống: Tác giả đã tạo ra một tình huống căng thẳng, đặc sắc bằng cách miêu tả cuộc sống khốn cùng của chị Dậu trong cái cảnh bị áp bức, bị đòi sưu thuế nặng nề. Mọi việc dồn dập đến nỗi chị Dậu phải bán con gái của mình để trả sưu thuế.
Khi chồng chị Dậu bị bọn cường hào đánh đập, chị Dậu đã không thể chịu đựng nữa mà phải vùng lên chống lại. Tình huống này đã đẩy nhân vật lên đến đỉnh điểm của sự chịu đựng, và cũng là bước ngoặt quan trọng mở ra một cuộc đấu tranh.
Nghệ thuật khắc họa nhân vật trong Tức nước vỡ bờ
Khắc họa nhân vật: Tác giả đã mô tả chị Dậu một cách sắc sảo, chân thực. Từ một người phụ nữ yếu đuối, chị Dậu biến hoá thành một người phụ nữ mạnh mẽ, quyết đoán. Quá trình này được thể hiện qua sự thay đổi trong hành động và lời nói của chị Dậu. Ngoài ra, qua việc mô tả nhân vật cai lệ, tác giả cũng đã vẽ nên bức tranh sáng rõ về sự độc ác, tàn nhẫn của lực lượng áp bức.
Xem thêm:
- Soạn bài Khi con tu hú của tác giả Tố Hữu – Ngữ Văn 8
- Soạn bài và Tóm tắt Uy Lít Xơ trở về – Ngữ Văn 10
- Soạn bài Lão Hạc Ngắn Gọn HAY NHẤT và tóm tắt tác phẩm lão Hạc lớp 8
Bài viết của Dinhnghia.com.vn đã hướng dẫn bạn soạn bài Tức nước vỡ bờ và phân tích nhân vật chị Dậu cực chi tiết. Chúc bạn có được những kiến thức văn học hữu ích và hẹn gặp lại trong các bài viết tiếp theo nhé!