Nói quá là gì? Tác dụng và ví dụ về biện pháp nói quá

Nói quá là gì? Chắc chắn chúng ta đã bắt gặp việc sử dụng biện pháp nói quá trong các tác phẩm văn học hay trong đời sống thường ngày. Vậy nói quá là gì? Tác dụng và các ví dụ cụ thể về biện pháp tu từ này như thế nào? Tham khảo bài viết dưới đây của DINHNGHIA.COM.VN để được giải đáp tất cả những thắc trên nhé!

Biện pháp nói quá là gì?

Nói quá là một biện pháp tu từ được sử dụng nhằm phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, sự việc hoặc hiện tượng mà người nói hoặc người viết miêu tả. Mục đích chính của nói quá là tạo ra sự ấn tượng mạnh mẽ, tạo điểm nhấn và tăng sức biểu cảm cho sự diễn đạt.

Tác dụng của biện pháp nói quá

Tác dụng của nói quá là nhằm tạo ra ấn tượng mạnh mẽ và tăng sự biểu cảm cho câu nói. Thay vì chỉ miêu tả đối tượng một cách chính xác và trung thực, nói quá khắc sâu và nhận thức sâu hơn về bản chất của đối tượng. Biện pháp tu từ này giúp làm nổi bật và làm rõ các cảm xúc, tính chất hoặc quy mô của sự vật, sự việc.

Nói quá không chỉ được sử dụng trong văn nói hàng ngày mà còn xuất hiện trong các tác phẩm văn học, như bài ca dao, châm biếm hay anh hùng ca. Chúng làm cho câu văn hoặc câu nói trở nên sinh động hơn và tạo ra sự ấn tượng mạnh cho người đọc.

Các biện pháp nói quá

Nói quá kết hợp với so sánh tu từ

Sự kết hợp nói quá tu từ với so sánh tu từ giúp từ ngữ lời nói, văn bản có cung bật cảm xúc cao hơn. Điểm chung của hai biện pháp tu từ này là làm cho bản chất của đối tượng giúp làm rõ và cụ thể hơn.

Dùng những từ ngữ phóng đại khác:

Từ ngữ phóng đại nghĩa là những từ ngữ đó ý nghĩa phóng đại sẵn và thường là tính từ như: cực kỳ, vô kể, vô cùng, tận cùng,…

Từ ngữ phóng đại còn có thể là các thành ngữ, tục ngữ như khỏe như voi, vui như tết, đen như cột nhà cháy,…

Ví dụ về biện pháp nói quá

Trong giao tiếp thường ngày

Biện pháp nói quá thường được sử dụng trong văn nói hàng ngày để tạo ra hiệu ứng mạnh mẽ và thể hiện cảm xúc sắc bén. Dưới đây là ví dụ về một số biện pháp nói quá phổ biến:

• Buồn nẫu ruột: Diễn đạt mức độ buồn sâu sắc, khiến cảm xúc như bị xoay tròn và căng thẳng.
• Tức sôi máu: Miêu tả trạng thái tức giận cực độ, khiến cảm giác máu sôi trào trong cơ thể.
• Mệt đứt hơi: Diễn tả mức độ mệt mỏi cực độ, khiến hơi thở trở nên rất khó khăn.
• Ngã vỡ mặt: Miêu tả một vụ va chạm mạnh khiến khuôn mặt bị tổn thương hoặc bị tổn hại nghiêm trọng.
• Nghĩ nát óc: Diễn tả tình trạng suy nghĩ và tư duy bị căng thẳng hoặc quá tải.
• Khóc như mưa: Miêu tả việc khóc với lượng nước mắt lớn, tương tự như mưa rơi.
• Nói rã cả họng: Diễn đạt việc nói một cách to lớn, đầy cảm xúc và không kiềm chế.

Trong văn chương

Trong văn chương, nói quá thường được sử dụng trong các tác phẩm văn học như truyện ngụ ngôn, châm biếm, anh hùng ca,…

Ví dụ: Trong đoạn trích từ Truyện Kiều của Nguyễn Du:

“Nghìn trùng biển cả đặt thành ngục,

Một chén rượu đỏ cũng thành tù.”

Nguyễn Du đã sử dụng biện pháp nói quá để miêu tả mức độ khổ đau và tù tội của nhân vật Kiều. Việc đặt biển cả thành ngục và một chén rượu cũng trở thành tù tội làm nổi bật sự khốn khổ và bất công mà Kiều phải chịu đựng.

Hướng dẫn giải bài tập Nói quá trong sách Ngữ văn 8 tập 1

I. Nói quá và tác dụng của nói quá

Đọc các câu tục ngữ, ca dao sau và trả lời câu hỏi:

“Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng

Ngày tháng mười chưa cười đã tối”

(Tục ngữ)

“Cày đồng đang buổi ban trưa,

Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày.”

“Ai ơi bưng bát cơm đầy,

Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần.”

(Ca dao)

1. Nói Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng, Ngày tháng mười chưa cười đã tối và Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày có quá sự thật không? Thực chất, mấy câu này nhằm nói điều gì?

2. Cách nói như vậy có tác dụng gì?

Trả lời:

Câu 1: Nói Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng, Ngày tháng mười chưa cười đã tối và Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày là quá sự thật, phóng đại mức độ, tính chất nội dung.

Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng, Ngày tháng mười chưa cười đã tối là muốn nhấn mạnh rằng thời gian trôi đi nhanh chóng và sự việc diễn ra một cách đáng ngạc nhiên.

Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày: Câu này không miêu tả một hiện tượng mưa ruộng cày thực tế, mà nó nhấn mạnh sự cần cù và vất vả trong công việc nông nghiệp.

2. Cách nói này có tác dụng truyền tải một thông điệp hoặc nhấn mạnh một ý kiến.

II. Luyện tập

Bài 1: (Trang 102 SGK Ngữ văn 8 tập 1)

Tìm biện pháp nói quá và giải thích ý nghĩa của chúng trong các ví dụ sau:

a. Bàn tay ta làm nên tất cả

có sức người sỏi đá cũng thành cơm.

(Hoàng Trung Thông, Bài ca vỡ đất)

b. Anh cứ yên tâm, vết thương chỉ sượt da thôi. Từ giờ đến sáng em có thể đi lên đến tận trời dược.

(Nguyễn Minh Châu, Mảnh trăng cuối rừng)

c. […] Cái cụ bà thét ra lửa ấy lại sử nhũn mời hắn vào nhà xơi nước.

(Nam Cao, Chí Phèo)

Trả lời:

a. “Sức người sỏi đá cũng thành cơm” – Biện pháp nói quá trong câu này được sử dụng để nhấn mạnh vai trò quan trọng của sự cố gắng, kiên trì và sức khỏe trong lao động. Nó ám chỉ rằng với nỗ lực và sức mạnh của con người, người ta có thể thay đổi và cải tạo tự nhiên để tạo ra nguồn sống.

b. “Em có thể đi lên tới tận trời được” – Biện pháp nói quá trong câu này được sử dụng để khẳng định tính kiên cường, sự không ngại khó, không ngại khổ. Nó thể hiện lòng quyết tâm và khát vọng vượt qua mọi khó khăn, chinh phục những mục tiêu lớn và đạt được thành công cao cả.

c. “Cụ bà thét ra lửa” – Biện pháp nói quá trong câu này được sử dụng để mô tả nhân vật cụ bà với tính cách mạnh mẽ, quyền lực và có thế lực. Tạo ra hình ảnh mạnh mẽ và sắc nét về sự nổi bật và sức mạnh của bà cụ trong cộng đồng hoặc tình huống cụ thể.

Bài 3 (Trang 102 SGK Ngữ văn 8 tập 1)

Đặt câu với các thành ngữ dùng biện pháp nói quá sau đây: nghiêng nước nghiêng thành, dời non lấp biển, lấp biển vá trời, mình đồng da sắt, nghĩ nát óc.

Trả lời:

• Cô ấy đẹp nghiêng nước nghiêng thành.
• Sáng mãi tinh thần những người dời non lấp biển.
• Câu chuyện thần Nữ Oa lấp biển vá trời để lại cho em ấn tượng sâu sắc.
• Đồng bào ta đoàn kết với nhau sẽ lắp biển vá trời.
• Trời nóng như thế này chỉ có ai mình đồng da sắt mới có thể chịu được.
• Bài toán khó đến nổi tôi nghĩ nát óc vẫn không thể giải được.

Bài 4: (Trang 103 SGK Ngữ Văn tập 1) Tìm 5 thành ngữ so sánh dùng biện pháp nói quá.

1. Chậm như rùa.

2. Nhanh như thóc.

3. Bén như lưỡi dao.

4. Đen như mực.

5. Trắng như tuyết.

Bài 5 (Trang 103 SGKNgữ văn 8 tập 1)

Đề bài: Viết một đoạn văn, hoặc làm một bài thơ có dùng biện pháp nói quá.

Trả lời: Những cánh hoa nở rộ trong vườn như những bức tranh tuyệt đẹp được vẽ bằng tay của thiên nhiên. Mỗi cánh hoa là một nét cọ tài hoa, mang đến màu sắc tươi tắn và hình dáng tinh tế. Hoa hồng đỏ lung linh như những điểm chấm hoàn hảo trên bức tranh, còn hoa cúc trắng trẻo như những nét vẽ nhẹ nhàng và tinh tế. Nhìn vào vườn hoa, ta không thể nhịn được cảm giác ngỡ như đang đắm mình trong một bức tranh sống động, nơi mà màu sắc và hình ảnh hòa quyện một cách hài hòa và mê hoặc. Đẹp như tranh, vườn hoa mang đến cho tôi cảm xúc tuyệt vời và nguồn cảm hứng bất tận.

Bài 6 (Trang 103 SGK Ngữ văn 8 tập 1) Phân biệt biện pháp tu từ nói quá với nói khoác

Biện pháp tu từ nói quá với nói khoác có những điểm khác nhau đó là:

Biện pháp tu từ nói quá

Biện pháp tu từ nói quá nhằm phóng đại, tăng cường mức độ, quy mô hoặc tính chất của sự vật, sự việc, hiện tượng được miêu tả. Nó thường được sử dụng để tạo ấn tượng mạnh, tạo điểm nhấn và tăng sức biểu cảm.

Đặc điểm của biện pháp nói khoác:

Biện pháp nói khoác dùng để thay đổi hoặc làm phức tạp hơn sự thật một cách hài hước hoặc phù phiếm. Nó tạo ra sự chú ý và gây tiếng cười, thường được sử dụng trong hài kịch và châm biếm.

Xem thêm:

• Tình thái từ là gì? Chức năng và Phân loại tình thái từ – Ngữ Văn 8
• Phương thức biểu đạt là gì? Các phương thức biểu đạt trong văn bản
• Bạn có biết khởi ngữ là gì trong ngữ pháp tiếng Việt?

Trên đây bài viết đã vừa cung cấp thông tin để giải đáp cho câu trả lời nói quá là gì? Cũng như tác dụng, cách phân biệt và các ví dụ minh họa cụ thể. Hy vọng qua chủ đề nói quá là gì sẽ giúp bạn có thể sử dụng đúng cách và chuẩn xác phép tu từ này.