Chọn lọc tự nhiên là gì? Nội dung thuyết chọn lọc tự nhiên? Chọn lọc tự nhiên theo thuyết tiến hóa hiện đại như nào? Đây là những câu hỏi được quan tâm rất nhiều trên các trang tìm kiếm và mạng xã hội. Vậy chính xác chọn lọc tự nhiên là gì? Cùng DINHNGHIA.com.vn tìm hiểu bài viết dưới đây để có thêm những thông tin bổ ích nhé!
Nội dung bài viết
Chọn lọc tự nhiên là gì?
Thuyết chọn lọc tự nhiên của Darwin
Chọn lọc tự nhiên được xem là cơ chế chủ chốt của tiến hóa, nó được đề xuất đặt tên bởi nhà khoa học Charles Darwin. Lý thuyết này mô tả sự bảo tồn những sai dị cá thể và những biến đổi có lợi. Nói rõ hơn, nó là quá trình phân hóa mức thành đạt sinh sản và phân hóa khả năng sống sót của các kiểu gen khác nhau trong quần thể.
Chọn lọc tự nhiên có tính chất tự phát, nó dẫn đến đào thải các kiểu hình kém thích nghi, nhờ vậy tăng cường khả năng sống sót của các dạng thích nghi. Các kiểu gen thích nghi cao hơn này sẽ đóng góp vào vốn gen của quần thể ở thế hệ sau.
Các lý thuyết trước thời của Darwin
Trước thời của Darwin cũng đã có nhiều phát biểu liên quan đến vấn đề chọn lọc tự nhiên. Tại thời đại cổ điển, một số triết gia như Empedocles hay nhà thơ La Mã Lucretius đều từng bày tỏ quan điểm của mình về vấn đề này như là sự sinh ra nhiều loại sinh vật một cách ngẫu nhiên, và sự sinh tồn lâu dài sẽ dành cho những loài có khả năng sống sót và sinh sản thành công.
Cơ chế hoạt động của chọn lọc tự nhiên
Trước hết, chọn lọc tự nhiên dựa trên cơ sở hai đặc tính cơ bản là biến dị và di truyền. Nó mang đến một quá trình đấu tranh sinh tồn theo nghĩa rộng, tạo ra sự sinh tồn cho các sinh vật có thể thích nghi, phát triển và sinh tồn.
Động lực của nó là sự đấu tranh sống sót giữa các cá thể hoặc quần thể trong cùng một loài hoặc khác loài. Đấu tranh ở đây là về nhiều mặt, nhưng nguồn lực, lực ăn, kẻ thù,…
Điều này sẽ tác động trực tiếp lên kiểu hình của cá thể, thậm chí qua nhiều thế hệ, rồi từ đó tác động lên kiểu gen, sinh ra chọn lọc kiểu gen (tác động với toàn bộ kiểu gen chứ không phải gen riêng lẽ). Dưới tác động của chọn lọc tự nhiên, tần số tương đối có lợi sẽ được tăng lên trong quần thể.
Vai trò của chọn lọc tự nhiên
Chọn lọc tự nhiên có vai trò là nhân tố chính trong quá trình tiến hoá của các loài. Làm cho các loài biến đổi theo hướng có lợi, thích nghi với điều kiện sống của chúng. Nó đóng vai trò sàng lọc, tăng cường mức độ thích nghi bằng cách tích lũy các alen quy định kiểu hình.
Điều này còn góp phần tạo nên sự đa dạng sinh trên Trái Đất. Từ đây, môi trường và loài có khả năng chống lại các tác động tiêu cực từ môi trường bên ngoài và duy trì sự ổn định.
Bên cạnh đó, hiểu về quá trình này giúp chúng ta nhìn thấy cách mà các loài đã tiến hóa và thích nghi trong suốt hàng triệu năm, hiểu được tầm quan trọng của sự thích nghi trong việc tồn tại. Qua đây, chúng ta có thể thấy sự đa dạng và sự thay đổi không ngừng của các loài trong tự nhiên.
Tác động của chọn lọc tự nhiên
Chọn lọc tự nhiên mang lại tác động quan trọng và cơ bản trong tiến hóa sinh học, giống loài sẽ chủ động thích nghi với môi trường, ngoài ra còn tạo sự thay đổi theo thời gian. Quá trình chọn lọc này diễn ra ngẫu nhiên, không được báo trước, bởi thế chỉ những cá thể có những biến thể có lợi mới có khả năng sinh sản và truyền gen của mình cho thế hệ sau. Tần số tương đối của các alen có lợi được tăng lên trong quần thể.
Chọn lọc tự nhiên mang đến một áp lực lớn hơn nhiều so với áp lực của quá trình đột biến, chỉ cần một số ít thế hệ dưới tác động của nó là đã có thể giảm tần số ban đầu của một alen đi một nửa, nó cực kỳ hiệu quả để loại bỏ các biến thể có hại và tích lũy các biến thể có lợi trong quần thể, tác động lên cả quần thể chứ không đơn thuần là trên cá thể.
Có thể khẳng định rằng, chọn lọc tự nhiên là cơ chế quan trọng giúp loài sống thích nghi và tồn tại trong môi trường thay đổi.
Những hình thức của chọn lọc tự nhiên
Chọn lọc ổn định
Sự chọn lọc này thường là để bảo tồn những cá thể được mang tính trạng trung bình – đào thải những cá thể mang tính trạng lệch xa với mức trung bình, nó thường xảy ra trong điều kiện sống ổn định, không có sự thay đổi qua nhiều thế hệ. Sự kiên định những đặc điểm thích nghi cũng có ý nghĩa quan trọng không kém với sự phát sinh những đặc điểm thích nghi mới trong tiến hóa.
Chọn lọc vận động
Kết quả của chọn lọc vận động là các đặc điểm thích nghi cũ sẽ dần được thay thế bằng một đặc điểm thích nghi mới theo hướng tăng cường lên hoặc giảm bớt đi, hay còn là việc thay thế một gen hoặc tổ hợp gen bằng một gen hay tổ hợp gen khác, giúp đảm bảo sự thích nghi với điều kiện sống mới.
Chúng diễn ra khi hoàn cảnh sống được thay đổi theo hướng xác định, từ đó sẽ tạo ra sự thay đổi mức phản ứng của tính trạng, giải thích quá trình hình thành những đặc điểm thích nghi mới.
Chọn lọc phân hóa
Quá trình chọn lọc này diễn ra theo một số hướng, khi điều kiện sống thay đổi nhiều và trở nên không đồng nhất. Khi ấy, hầu hết những cá thể ở mức trung bình sẽ rơi vào điều kiện bất lợi và bị đào thải.
Tùy theo hướng phân hóa mà hình thành nhóm cá thể thích nghi với hướng chọn lọc khác nhau, chịu tác động của chọn lọc ổn định. Quần thể cuối cùng bị phân hóa thành nhiều dạng và không có dạng nào giữ ưu thế tuyệt đối trước các dạng khác.
Ứng dụng của chọn lọc tự nhiên
Chọn lọc tự nhiên xuất hiện và được áp dụng khá nhiều trong đời sống của chúng ta, nhưng khi được ứng dụng, con người đã vô thức áp dụng chúng và đặt chúng dưới cái tên mới: Chọn lọc nhân tạo.
Ví dụ dễ thấy nhất cho việc ứng dụng chọn lọc tự nhiên là việc cạnh tranh cách suất học, trường chuyên hoặc học bổng: Học sinh sẽ phải thi chọn lọc và chỉ những cá nhân đủ điều kiện được tiếp qua sàn lọc “lớp chuyên” và “không chuyên”, có cả sự đào thải tiếp tục nếu các ứng viên lại không đạt yêu cầu.
Thậm chí việc mong muốn được cải thiện vẻ đẹp bên ngoài của con người theo xu hướng “đẹp” của xã hội hiện thời cũng là một biểu hiện của chọn lọc tự nhiên. Thông qua điều này, con người hiểu và hướng đến việc tìm cách thích nghi, phát triển trong những điều kiện luôn thay đổi.
Xem thêm:
- Lai hai cặp tính trạng là gì? Một số bài tập lai hai cặp tính trạng sinh học 9
- Tế bào là gì? Tìm hiểu cấu tạo của tế bào
- Gen trội là gì? Tính trạng trội là gì? Đặc điểm của đột biến gen trội
Hy vọng bài viết vừa rồi DINHNGHIA.com.vn đã giúp các bạn có thêm những kiến thức bổ ích, hỗ trợ cho môn học của mình. Nếu có bất cứ thắc mắc nào liên quan đến chủ đề chọn lọc tự nhiên là gì, hãy để lại câu hỏi bên dưới để chúng tôi hỗ trợ giải đáp nhé!