Đất nước là tác phẩm văn học quan trọng được giảng dạy trong chương trình phổ thông lớp 12. Trong bài thơ Đất nước, tư tưởng “Đất nước của nhân dân” đã được nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm khắc họa rõ nét xuyên suốt tác phẩm này và thể hiện niềm tự hào của tác giả về sự đóng góp, gây dựng của nhân dân để hình thành nên đất nước. Cùng tìm hiểu ngay dàn ý chi tiết và bài phân tích tư tưởng đất nước của nhan dân trong Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm ngay nhé!
Nội dung bài viết
Tác giả
Nguyễn Khoa Điềm sinh vào năm 1943 tại thôn Ưu Điềm, xã Phong Hòa, huyện Phong Điềm, tỉnh Thừa Thiên-Huế. Gia đình ông là gia đình trí thức, có truyền thống yêu nước và cách mạng. Năm 1955, ông rời quê hương ra Bắc để theo học tại một trường học sinh miền Nam. Sau khi tốt nghiệp khoa Văn trường Đại học Sư phạm Hà Nội vào năm 1964, ông trở về Nam và tham gia hoạt động trong phong trào học sinh, sinh viên thành phố. Ông đóng góp cho xây dựng cơ sở cách mạng, viết báo và làm thơ. Sau khi đất nước thống nhất, Nguyễn Khoa Điềm tiếp tục hoạt động chính trị và văn nghệ tại Thừa Thiên-Huế. Vào năm 2000, ông được vinh danh với Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.
Nguyễn Khoa Điềm thuộc thế hệ các nhà thơ trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Tác phẩm của ông bao gồm “Đất ngoại ô”, “Mặt đường khát vọng”, “Ngôi nhà có ngọn lửa ấm”, “Thơ Nguyễn Khoa Điềm” và “Cõi lặng”. Phong cách thơ của ông là sự kết hợp tinh tế giữa cảm xúc nồng nàn và suy tư sâu lắng của một người tri thức về đất nước và con người Việt Nam. Ông đã tạo ra những tác phẩm thơ mang tình cảm và tư duy sâu sắc, đồng thời thể hiện tình yêu đặc biệt đến quê hương và nhân dân.
Giới thiệu về bài thơ “Đất nước”
“Đất nước” nằm trong trường ca “Mặt đường khát vọng” được Nguyễn Khoa Điềm sáng tác vào năm 1971 tại chiến khu Trị – Thiên, vùng tạm chiếm miền Nam, để tả sự thức tỉnh của tuổi trẻ đô thị. Tác phẩm này gợi lên sự yêu mến và trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với quê hương và đất nước, và sứ mệnh của họ trong cuộc chiến chống lại sự xâm lược của Mỹ. Trích đoạn nổi bật trong trường ca là “Đất Nước”, thuộc phần đầu chương V, được đánh giá là một trong những đoạn thơ tốt nhất về đề tài đất nước trong thơ Việt Nam hiện đại. Đoạn trích này thể hiện cảm nhận về đất nước từ nhiều góc độ khác nhau trong cuộc sống, từ những khía cạnh bình dị và gần gũi. Đặc biệt, tác giả tôn vinh tư tưởng “Đất Nước của Nhân Dân”, nhấn mạnh rằng đất nước thuộc về nhân dân, là do nhân dân xây dựng. Điều này thể hiện lòng yêu nước sâu sắc của tác giả và khơi gợi tình cảm yêu nước trong mỗi người dân.
Tác phẩm “Đất Nước” không chỉ mang lại cảm xúc sâu lắng mà còn chứa đựng một thông điệp văn hóa dân gian đặc biệt. Nguyễn Khoa Điềm sử dụng chất liệu văn hóa dân gian như ca dao, tục ngữ và hình ảnh quen thuộc để tạo nên một giọng thơ trữ tình – chính luận sắc sảo và thiết tha. Những hình ảnh trong tác phẩm vô cùng quen thuộc và giản dị, đồng thời vẫn mang tính sáng tạo và tinh tế. Sự kết hợp giữa cảm xúc nồng nàn và suy tư sâu lắng của một người tri thức đối với quê hương và đất nước đã làm nổi bật phong cách thơ đặc biệt của Nguyễn Khoa Điềm và tạo ra ấn tượng mạnh mẽ cho người đọc.
Dàn ý Tư tưởng Đất nước của nhân dân trong Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm
Mở bài
- Giới thiệu khái quát tác giả và tác phẩm để dẫn dắt vào nội dung bài.
- Giới thiệu về vấn đề chính đó là : Tư tưởng Đất nước của nhân dân.
Thân bài
Quan điểm đất nước qua mỗi thời đại:
- Thời trung đại: Ở thời kỳ này, quan điểm về đất nước chủ yếu xoay quanh quyền lực và chính quyền của vua. Đất nước được liên kết chặt chẽ với quyền lực và sự cai trị của vua.
- Thời cận đại: “Dân là dân nước, nước là nước dân” (Phan Bội Châu) là quan điểm xuất hiện trong thời kỳ cận đại, thể hiện tầm nhìn mới về đất nước và dân tộc. Tuy nhiên, trong thời kỳ này vẫn còn tồn tại tư tưởng phong kiến phương Đông và hệ tư tưởng tư sản, không thể hoàn toàn thoát khỏi sự chi phối của giai cấp và quyền lực.
- Thời hiện đại: Trong thời hiện đại, quan điểm về đất nước đã thay đổi. Đất nước được coi là của đại đa số quần chúng nhân dân, tức là mọi quyền lợi và quyết định đều nằm trong tay của nhân dân, chính nhân dân là nguồn gốc và chủ thể của đất nước.
Chứng minh tư tưởng đất nước của nhân dân:
- Đất nước của nhân dân được thể hiện ở chiều rộng lãnh thổ, bao gồm diện tích rộng lớn của đất đai và vùng lãnh thổ mà nhân dân sở hữu và cư ngụ.
- Đất nước là không gian sinh tồn của cộng đồng người Việt qua các thế hệ và đã được hình thành từ thuở sơ khai với những truyền thuyết và kỉ niệm tình yêu đôi lứa của dân tộc.
- Đất nước của nhân dân được thể hiện ở chiều dài của lịch sử, với những con người bình dị vô danh đã cống hiến và xây dựng giá trị vật chất cũng như giá trị tinh thần để truyền lại cho con cháu.
- Đất nước của nhân dân được thể hiện trong chiều sâu văn hóa, với những truyền thống lâu đời và giá trị nhân văn cao đẹp mà dân tộc tích tụ và gìn giữ qua thời gian.
Nghệ thuật
Tư tưởng “Đất nước của nhân dân” được thể hiện thông qua việc sử dụng nghệ thuật giọng điệu và hình ảnh gần gũi, kết hợp với chất liệu văn hóa dân gian như ca dao, tục ngữ trong tác phẩm.
Kết bài
Tư tưởng “Đất nước của nhân dân” thể hiện sự đoàn kết và tự hào của dân tộc Việt Nam, mang trong mình giá trị nhân văn cao đẹp.
Bài phân tích Tư tưởng Đất nước của nhân dân trong Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm
Nguyễn Khoa Điềm ra đời trong một gia đình trí thức và được hưởng truyền thống yêu nước, yêu cách mạng. Sự sâu sắc của tri thức và văn hóa của ông được thừa kế từ gia đình và nền tảng của chính bản thân đã khiến thơ của ông trở thành sự kết hợp tinh tế giữa cảm xúc mãnh liệt và suy tư sâu sắc về đất nước và con người. Trong tác phẩm “Đất nước”, đất nước không chỉ là mảnh đất của những huyền thoại anh hùng, mà còn là của những cá nhân vô danh, của nhân dân. Bài thơ “Con đường khát nước” của Nguyễn Khoa Điềm là một khúc ca sôi nổi, nhiệt huyết đầy năng lượng, bắt nguồn từ trái tim tuổi trẻ đang ở chiến trường Bình Trị Thiên rực lửa. Trong đoạn trích “Đất nước”, ông sử dụng mệnh đề và chất liệu văn hóa dân gian quen thuộc để tạo nên hiệu quả thẩm mỹ đặc biệt cho bài thơ, đồng thời tuyệt vời khắc họa tư tưởng “Đất nước của nhân dân”.
Tư tưởng “Đất nước của nhân dân” đã trở thành sợi chỉ đỏ chạy xuyên suốt nhãn quan lịch sử của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm. Ông ca ngợi nhân dân là những người tạo ra và bảo vệ quốc gia, mang đến vinh quang cho dân tộc. Nhìn từ góc độ lịch sử, nhà thơ nhận thức rõ ràng vai trò to lớn của nhân dân trong việc xây dựng đất nước, chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, cũng như gìn giữ và lưu truyền những truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Trong bài thơ, nhà thơ kêu gọi người đọc cảm nhận sự sống còn và sự hiện hữu của đất nước thông qua giọng điệu đầy cảm xúc của nhân vật chính “em”:
“Em ơi em
Hãy nhìn rất xa
Vào bốn nghìn năm Đất Nước”
Dòng chữ “bốn nghìn năm” thức tỉnh niềm tự hào sâu sắc về lịch sử dân tộc. Nhìn xa vào quãng thời gian 4000 năm của đất nước, chúng ta nhận thấy sự quan trọng của nhân dân trong việc duy trì sự sống cho quốc gia. Câu “thời đại nào cũng có con người” và thông điệp “nam phụ ta thời đại” khẳng định tầm quan trọng của hàng triệu người qua từng thời kỳ trong việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đồng thời gợi lên lòng biết ơn sâu sắc.
Trong bài thơ, nhà thơ liệt kê và dùng điệp ngữ “nam nữ” để nhấn mạnh sự đóng góp quan trọng của người dân bình thường, những anh hùng vô danh, với những phẩm chất đạo đức cao đẹp như cần cù lao động, anh dũng chiến đấu và tình yêu sâu đậm đối với đất nước.
“Nhiều người đã trở thành anh hùng
Nhiều anh hùng cả anh và em đều nhớ
Nhưng em biết không
Có biết bao người con gái con trai
Trong bốn nghìn lớp người giống ta lứa tuổi
Họ đã sống và chết
Giản dị và bình tâm
Không ai nhớ mặt đặt tên
Nhưng họ đã làm ra Đất Nước”
Nhờ sự đối lập trong hai câu thơ “Nhiều anh hùng cả anh và em đều nhớ” và “Không ai nhớ mặt đặt tên”, Nguyễn Khoa Điềm ca ngợi và tôn vinh những người vô danh, thầm lặng đã hy sinh cho đất nước. Câu hỏi “Nhưng em biết không?” cùng phép điệp “nhiều, anh hùng” thể hiện lòng tự hào, lòng biết ơn chân thành của nhà thơ đối với những người anh hùng vô danh, những người đã có đóng góp và hy sinh cho đất nước. Cặp tính từ “giản dị và bình tâm” và phép đối “sống và chết” đã khái quát bức họa một cách vô cùng chân thực.
Tư tưởng về “Đất nước của nhân dân” đã mở ra cho Nguyễn Khoa Điềm một cái nhìn mới về dòng chảy lịch sử dân tộc, từ đó ông thấu hiểu vai trò quan trọng của những người dân bình thường trong cuộc chiến bảo vệ và gìn giữ đất nước. Nhân dân là những người đã bảo vệ và nuôi dưỡng giá trị vật chất và tinh thần của dân tộc. Những người giản dị của đất nước đã gìn giữ và truyền lại cho các thế hệ sau mọi giá trị văn hóa, vật chất và tinh thần, tạo ra sự sống cho đất nước trong quá trình lao động nhọc nhằn.
“Họ giữ và truyền cho ta hạt lúa ta trồng
Họ chuyền lửa qua mỗi nhà, từ hòn than qua con cúi
Họ truyền giọng điệu mình cho con tập nói
Họ gánh theo tên xã tên làng trong mỗi chuyến di dân
Họ đặp đập be bờ cho người sau trồng cây hái trái”
Những câu thơ đầu tiên của bài thơ tôn vinh vai trò quan trọng của nhân dân trong việc xây dựng đất nước. Nguyễn Khoa Điềm nhấn mạnh rằng lửa và lúa là hai yếu tố quan trọng nhất, và việc giữ gìn chúng tương đương với việc bảo vệ sự sống của nhân dân. Nhà thơ liệt kê những cách mà nhân dân đã giữ gìn và lưu truyền các giá trị văn hóa và vật chất của đất nước bằng các hình ảnh như “truyền giọng điệu mình cho con mình tập nói” và “gánh theo tên xã, tên làng trong mỗi chuyến di dân”, Nguyễn Khoa Điềm miêu tả vai trò của những người bình dân trong bảo tồn các giá trị truyền thống của dân tộc. Bằng cách sử dụng các động từ như “giữ”, “chuyền”, “truyền”, và “gánh”, bài thơ tạo ra hình ảnh về sự nối tiếp của các thế hệ dân tộc trong việc duy trì cuộc sống và truyền lại các giá trị truyền thống đó của dân tộc. Các nỗ lực của những người dân này đã đóng góp rất nhiều cho thành quả hiện tại, và bài thơ nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm giữ gìn và phát triển những giá trị này để truyền cho các thế hệ sau.
Để bảo vệ đất nước, nhân dân cũng không ngần ngại đối mặt và chống lại cả ngoại xâm và nội thù:
“Có ngoại xâm thì chống ngoại xâm
Có nội thù thì vùng lên đánh bại”
Trong bài thơ, Nguyễn Khoa Điềm sử dụng các câu điều kiện kèm với phép đối, liệt kê các động từ “chống, vùng lên, đánh bại” để khẳng định tinh thần sẵn sàng chiến đấu của nhân dân trong việc bảo vệ đất nước. Tác giả cảm thấy tự hào về truyền thống yêu nước của dân tộc và nhấn mạnh rằng, thông qua những hoạt động bình thường trong cuộc sống, từ những hành động dũng cảm khi đất nước lâm nguy, mỗi thế hệ người dân đã đóng góp vào tiến trình lịch sử của dân tộc. Đoạn thơ này tuyên bố rõ ràng về tư tưởng “Đất Nước của Nhân Dân”.
Từ góc độ văn hóa, Nguyễn Khoa Điềm đã giúp chúng ta thấu hiểu sâu sắc về tư tưởng Đất Nước của Nhân Dân qua cách sống, tâm hồn và tính cách của người Việt Nam. Tác giả đã tôn vinh vai trò quan trọng của nhân dân bằng cách sử dụng từ “Nhân Dân” để đính danh và ca ngợi truyền thống văn hóa của dân tộc.
Bằng cách đi sâu vào nguồn gốc phong phú của văn hóa và văn học dân gian, đặc biệt là ca dao, Nguyễn Khoa Điềm đã củng cố ý tưởng về giá trị văn hóa của đất nước được hình thành từ những phẩm chất tinh thần đẹp đẽ của nhân dân:
“Dạy anh biết ‘yêu em từ thuở trong nôi’
Biết quý công cầm vàng những ngày lặn lội
Biết trồng tre đợi ngày thành gậy
Đi trả thù không sợ dài lâu”
Bốn câu thơ sử dụng ba câu ca dao, tóm tắt ba mặt quan trọng nhất của đời sống tinh thần dân tộc, đó là tình cảm, lao động và chiến đấu. Tình yêu sâu đậm, trung thành, tôn trọng tình nghĩa hơn vật chất; tinh thần bất khuất, tình yêu đất nước và chiến đấu chống giặc ngoại xâm để bảo vệ cuộc sống yên bình cho đất nước. Sử dụng sáng tạo ca dao, Nguyễn Khoa Điềm cho thấy sự tương đồng trong tâm hồn của cha ông và thế hệ trẻ ngày nay.
Những câu hỏi tình cảm và hình ảnh “về đất nước của chúng ta thì hãy hát lên” nhấn mạnh những đặc điểm về địa lý và văn hóa của đất nước Việt Nam.
“Ôi những dòng sông bắt nước từ đâu
Mà khi về Đất Nước mình thì bắt lên câu hát”
Những người lao động chèo đò, lái thuyền, vượt thác với tình yêu dành cho đất nước, tạo nên những bài ca lao động đầy sáng tạo và ý nghĩa, đồng thời góp phần tạo nên vẻ đẹp phong phú cho những dòng sông của đất nước. Nguyễn Khoa Điềm, với tri thức sâu rộng và tình yêu dành cho văn hóa dân tộc, đã chứng minh rằng chính nhân dân là nguồn gốc sáng tạo bản sắc văn hóa của đất nước. Đoạn thơ của ông không chỉ tôn vinh tư tưởng đất nước của nhân dân, mà còn thể hiện sự tinh tế, sáng tạo trong cách sử dụng từ ngữ, nhịp điệu và hình ảnh. Các phép điệp được sử dụng hiệu quả, tạo nên giá trị thẩm mỹ cho đoạn thơ, giúp người đọc nhận thức rõ hơn về sự đóng góp và vai trò của nhân dân trong việc xây dựng và gìn giữ truyền thống văn hóa dân tộc.
Đoạn thơ của Nguyễn Khoa Điềm thực sự là một bản tình ca đầy tự hào về vai trò của nhân dân trong việc hình thành và tô điểm vẻ đẹp của đất nước. Nó phản ánh những cảm xúc mãnh liệt và trải nghiệm sâu sắc về quê hương và vai trò của con người. Tác phẩm thể hiện lòng chân thành của thế hệ trẻ dành cho nguồn gốc dân tộc, văn hóa truyền thống và lịch sử mà nhân dân đã sáng tạo, bảo tồn và truyền lại cho con cháu mai sau. Điều đáng chú ý trong đoạn thơ này là sự nhấn mạnh tư tưởng “Đất Nước của Nhân Dân” thông qua việc sử dụng hình thức biểu đạt giàu suy tư, thông qua giọng thơ trữ tình chính trị sâu sắc và thiết tha. Nguyễn Khoa Điềm đã khéo léo lựa chọn từ ngữ tinh tế, giản dị và đặc biệt để truyền tải một cách hiệu quả tư tưởng về vai trò của nhân dân trong sự phát triển và bảo tồn văn hóa đất nước. Sự linh hoạt và biến đổi của nhịp điệu cũng đã tạo nên giá trị thẩm mỹ cho đoạn thơ này.
Tác phẩm thể hiện tình yêu và tự hào của tác giả về đất nước và nhân dân, cũng như khát khao bảo vệ và phát triển truyền thống văn hóa, lịch sử của dân tộc. Điều này được thể hiện một cách đầy cảm xúc về sự phong phú và kỳ diệu của vẻ đẹp đất nước, cùng với tinh thần lạc quan và hăng say lao động của những người dân bình dị. Tác giả đã sử dụng những hình ảnh và từ ngữ giản dị nhưng rất tinh tế, giúp người đọc hiểu rõ hơn về sự sáng tạo, bảo tồn và truyền lại những giá trị văn hóa đặc trưng của dân tộc. Từng câu thơ trở thành một lời tự hào và ca ngợi về đất nước, là lời tri ân sâu sắc dành cho những người dân chất phác nhưng đầy tài năng đã xây dựng và gìn giữ nền văn minh Việt Nam. Từng khung cảnh và hình ảnh được vẽ nên với sự sắc sảo của tâm hồn, kể lại những trang kỷ niệm đẹp đẽ, thể hiện lòng kính yêu vô hạn dành cho đất nước và con người Việt Nam.
Xem thêm:
- Phân tích bài thơ Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm [HAY NHẤT]
- Khái niệm tư tưởng là gì? Tư tưởng Hồ Chí Minh là gì? Ý nghĩa tư tưởng
- Giá trị nhân văn là gì? Tư tưởng nhân văn trong tác phẩm truyện cổ
Bài viết trên đã giúp bạn xây dựng một dàn ý đầy đủ và bài mẫu về cách phân tích tư tưởng đất nước của nhân dân trong bài thơ “Đất nước” của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm. Chúc bạn có được những thông tin hữu ích và hẹn gặp lại trong các bài viết tiếp theo của Dinhnghia.com.vn nhé!