Giá trị nhân văn thường được nhắc đến rất phổ biến trong các tác phẩm văn học. Vậy giá trị nhân văn là gì và tư tưởng của giá trị nhân văn được thể hiện ra sao trong các tác phẩm văn học dân gian? Cùng DINHNGHIA.COM.VN tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây nhé!
Nội dung bài viết
Tìm hiểu về nhân bản và các giá trị trong văn học
Nhân bản là gì?
“Nhân hóa” là khái niệm đặc trưng cho việc đặt con người làm trung tâm. Chủ nghĩa nhân đạo là một hệ tư tưởng xem trọng vai trò và giá trị của con người. Nó nhấn mạnh đến khía cạnh bản thể luận về con người, gánh nặng của cuộc sống và ý nghĩa tồn tại của họ.
Trong văn học trung đại, giá trị thực tế và giá trị nhân đạo được thể hiện rõ ràng qua nhiều tác phẩm văn học còn được lưu giữ cho đến hiện tại.
Tìm hiểu về giá trị nhân đạo?
“Nhân” tượng trưng cho con người, “đạo” biểu thị cho đạo lý, và “nhân đạo” mang ý nghĩa là đạo lý về con người. Giá trị nhân đạo đóng vai trò cốt lõi trong các tác phẩm văn học, thể hiện qua lòng biết ơn và đồng cảm sâu sắc của tác giả đối với những số phận bất hạnh, những con người đau khổ trong cuộc sống.
Trong văn học hiện thực, giá trị nhân đạo được phê phán một cách sắc nét qua các tác phẩm như “Chí Phèo“, “Lão Hạc“, “Vợ nhặt” và nhiều tác phẩm khác.
Tìm hiểu về giá trị hiện thực?
Trong văn học, giá trị thực tế của một tác phẩm là sự phản ánh chân thực về cuộc sống mà tác giả chuyển tải trong đó. Trong văn học trung đại, giá trị thực tế được thể hiện qua nhiều tác phẩm, bao gồm “Chuyện người con gái Nam Xương“, “Truyện Kiều“, “Truyện Lục Vân Tiên” và nhiều tác phẩm khác.
Tìm hiểu về giá trị nhân văn
Giá trị nhân văn là một khái niệm được hiểu như sau: “nhân” đại diện cho con người và “nhân văn” đại diện cho văn hóa và văn minh. Nhân văn bao gồm những giá trị cao đẹp liên quan đến con người và cuộc sống.
Tác phẩm mang giá trị nhân văn là tác phẩm thể hiện sự tinh túy và cao đẹp của con người thông qua các giá trị tâm hồn, trí tuệ, và tình cảm. Tác phẩm nhân văn luôn đặt con người làm trung tâm, khẳng định và phát huy giá trị của con người.
Tính nhân văn là một tiêu chí quan trọng để đánh giá giá trị văn học, thể hiện tình cảm và sự quan tâm của tác giả đối với cuộc sống con người. Đồng thời, nó còn kết nối các giá trị và con người qua các thời kỳ khác nhau. Các giá trị nhân văn này đã được thể hiện một cách sâu sắc qua nhiều tác phẩm văn học.
Giá trị nhân văn được thể hiện qua các tác phẩm truyện cổ Việt Nam
Khát vọng làm chủ, hiểu biết sâu sắc về thiên nhiên
Khát vọng chinh phục và thống trị thiên nhiên đã tồn tại từ lâu đời và là nguyên tắc cơ bản trong tư duy con người, đặc biệt là trong quá khứ khi con người còn sống gần gũi với thiên nhiên và phụ thuộc vào nó. Sự khao khát này đã được thể hiện qua nhiều tác phẩm văn học như Mai An Tiêm, Sơn Tinh Thủy Tinh, Thần Trù, Sử thi Đam San, Đẻ đất đẻ nước,…
Ví dụ, trong sử thi Đất Tổ của dân tộc Mường, có quan niệm nguyên thủy và giản dị. Từ lâu xa xưa, người ta đã tin rằng mọi vật sinh ra đều có “sinh tự”, con người sinh ra con người, bầu trời sinh ra vũ trụ, trái đất và vạn vật trên trái đất.
Giá trị của con người được thể hiện trong tác phẩm này là sức sống vĩnh cửu và sức mạnh hài hoà của dân tộc Mường, được xây dựng thông qua sự giao tiếp đầu tiên giữa con người và vũ trụ bí ẩn cho đến khi họ nhận thức được tiềm năng không giới hạn của mình.
Khát vọng độc lập tự cường
Khát vọng độc lập và tự cường là ước mơ không chỉ của dân tộc Việt Nam mà còn của nhân loại trong mọi thời đại. Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn bị xâm lược, thiếu độc lập chủ quyền, chịu sự áp đặt và cảnh nghèo đói. Từ những khổ đau đó, khát vọng độc lập của dân tộc đã nổi lên mạnh mẽ hơn và ngày càng tăng lên.
Khát vọng độc lập và tự chủ được thể hiện qua những truyền thuyết như An Dương Vương, Thánh Gióng, truyền thuyết Hồ Gươm và nhiều câu chuyện khác. Những câu chuyện dân gian gửi đến thông điệp rằng yêu nước không chỉ đơn thuần là đủ, mà còn cần có lòng dũng cảm, ý chí kiên cường để bảo vệ độc lập và xây dựng đất nước.
Đề cao tình nghĩa, đạo lý con người
Theo truyền thuyết, dân tộc ta được cho là sinh ra từ trăm quả trứng của mẹ Âu Cơ, tất cả đều là anh em kết nghĩa. Vì vậy, con người luôn giữ gìn tình nghĩa và tuân theo đạo lý trong cuộc sống. Những triết lý này được truyền đạt thông qua các chuyện cổ như cuộc chiến thắng Mtao Mxây, câu chuyện về Chử Đồng Tử, câu chuyện nàng Tiên và người yêu,…
Vậy giá trị con người là gì? – Trong cuộc chiến thắng Mtao Mxây, nhân vật Đam San là một anh hùng đã bị kẻ thù xỉ nhục. Tuy nhiên, sau tất cả những khó khăn, anh vẫn tận tụy bảo vệ cộng đồng, trung thành với vợ mình. Hình tượng Đam San trở thành biểu tượng cho những đức tính và hành động cao đẹp của con người, tình yêu và tinh thần cao cả.
Khát vọng công lý
Ước mơ chiến thắng cái ác và khát vọng hạnh phúc của nhân dân lao động không bao giờ phai nhạt, đó là ý nghĩa sâu sắc trong văn học được thể hiện rõ qua các tác phẩm như Tấm Cám, Thạch Sanh,…
Trong truyện cổ tích Tấm Cám, ta thấy sự hiện diện mạnh mẽ của khát vọng công lý của con người. Tấm là một người tốt bụng, đáng tin cậy, nhưng bị mẹ và em Cám gian dối và hãm hại. Tuy nhiên, Tấm quyết tâm trả thù và trừng trị mẹ và em Cám một cách xứng đáng. Tinh thần chiến thắng của cái thiện cuối cùng đã thắng lợi.
Sự khoan dung đối với con người
Sự nhân hậu, bao dung và độ lượng là những phẩm chất đẹp của dân tộc ta, được thể hiện rõ nét trong các truyền thuyết cổ. Một trong những ví dụ điển hình là truyền thuyết về An Dương Vương và Mỵ Châu – Trọng Thủy.
An Dương Vương và Mỵ Châu là một câu chuyện đầy cảm xúc về những hậu quả của sự chủ quan và thiếu cảnh giác. An Dương Vương đã mất nước do sự xâm lược của kẻ thù. Sự quyết liệt và dứt khoát được thể hiện qua hành động của An Dương Vương rút gươm chém Mỵ Châu. Đây là tinh thần kiên quyết của dân ta trong việc bảo vệ đất nước và giữ vững công lý.
Tuy nhiên, lòng biết ơn và tinh thần bao dung của dân tộc ta cũng được thể hiện qua việc tô điểm và tưởng nhớ An Dương Vương, một người anh hùng. Dân gian đã tạo ra câu chuyện về “ngọc trai – giếng nước” để thể hiện lòng thương cảm và trân trọng tình yêu của Mỵ Châu và Trọng Thủy.
Xem thêm:
Bài viết đã giúp bạn tìm hiểu giá trị nhân văn là gì và tư tưởng nhân văn trong tác phẩm văn học dân gian. Chúc bạn có được những kiến thức hữu ích và hẹn gặp lại trong các bài viết tiếp theo của DINHNGHIA.COM.VN!